|
Wat een aardige verrassing dat de Indonesische uitgave van
mijn boek De brief voor de koning (hier) wordt gepresenteerd in de Nederlandse ambassade te Jakarta. |
Sungguh kejutan yang menyenangkan bahwasanya buku saya
De
brief voor de koning diluncurkan (di sini) di Kedutaan Besar Belanda di
Jakarta. |
|
Ik heb een zwak voor ambassades, maar dat heeft te maken met
een ander boek (Aan de andere kant van de deur), ik wil het nu hebben over
Jakarta. |
Kebetulan saya mempunyai kisah tersendiri dengan yang
namanya kedutaan besar, tetapi itu berkaitan dengan buku saya yang lain (Aan
de andere kant van de deur), sekarang saya mau sedikit menulis tentang
Jakarta. |
|
Want in Jakarta heb ik het grootste deel van mijn jeugd
gewoond, al heette de stad toen Batavia. En al was die nog lang niet de
miljoenenstad, de metropool van nu. |
Sebab di Jakarta ini saya menghabiskan sebagian besar masa
remaja saya, walaupun waktu itu Jakarta masih bernama Batavia. Zaman itu ia
juga masih jauh dari kota dengan berjuta-juta penduduk, sebuah kota
metropolitan, seperti sekarang ini. |
|
Ik ben ruim driekwart eeuw geleden geboren in Batavia. En
die plaats bestaat volgens sommigen niet meer, behalve in de herinnering.
Maar dat is niet waar. Ik heb een paar plattegronden bij elkaar gezocht, een
oude van Batavia en een nieuwe van Jakarta, de laatste in een gids voor
reizigers en toeristen. |
Saya lahir di Batavia kira-kira tiga perempat abad yang lalu.
Ada yang mengatakan bahwa tempat itu telah tiada, kecuali dalam kenangan.
Itu tidak benar. Saya kumpulkan beberapa denah, satu denah tua Batavia dan
satu denah baru Jakarta, dimana yang terakhir itu saya dapatkan dari buku
panduan bagi pelancong dan wisatawan. |
|
Ach, ik had graag mijn geboorteland nog eens bezocht, maar
het is er nooit van gekomen en nu ben ik te oud voor verre reizen. Maar
levendige herinneringen zijn ook wat waard. En op de plattegrond van Jakarta
vind ik toch het een en ander dat me bekend voorkomt. |
Sungguh, rasanya ingin sekali saya mengunjungi kembali tanah
kelahiran saya, tetapi sampai sekarang hal itu belum kesampaian dan sekarang
saya sudah terlalu berumur untuk bepergian jauh-jauh. Namun, kenangan yang
terus hidup dalam ingatan barang tentu berharga juga. Pada denah Jakarta
saya masih bisa menemukan beberapa lokasi yang bisa saya kenali. |
|
Ik ben geboren in 1930, in het Tjkini Cikiwi ziekenhuis, en
de wijk Cikini bestaat nog steeds, al wordt de naam anders gespeld dan
vroeger en een hospitaal is daar ook, al zal dat niet hetzelfde ziekenhuis
zijn. |
Saya lahir pada 1930 di Rumah Sakit Tjikini, dan Kecamatan
Cikini rupanya masih ada, walaupun dengan ejaan yang berbeda, dan selain itu
juga ada bangunan rumah sakit, tetapi kemungkinan itu bukanlah rumah sakit
yang sama. |
|
Dat het grote plein –ongeveer een kilometer in het vierkant–
er nog steeds is, had ik eerder gehoord; niet meer Koningsplein maar
Lapangan Merdeke, een belangrijk centrum waar veel te zien is wat ik niet
ken. |
Bahwasanya lapangan besar itu –dengan luas kira-kira satu
kilometer– masih ada, itu saya tahu; namun, namanya bukan lagi Koningsplein,
tetapi Lapangan Merdeka, pusat kota yang cukup penting tempat banyak hal
yang bisa dilihat yang sudah tidak saya kenali lagi. |
|
Ook gebouwen die er in mijn tijd al waren. Maar als ik het
geheel bekijk, met alle wegen en belangrijke bouwwerken, dan denk ik: Daar
zal ik verdwalen. |
Termasuk bangunan-bangunan yang sudah ada pada masa saya.
Tetapi kalau saya memerhatikan keseluruhannya, semua jalan dan bangunan
penting itu, batin saya: Saya bakal kesasar di sana. |
|
Ik heb naar de Nederlandse ambassade gezocht, en die bevindt
zich als ik me niet heb vergist veel meer naar het zuiden, op een plek waar
de stad in mijn jeugd nog lang niet naartoe was gegroeid. Soms maakten we
fietstochtjes en als je ten zuiden van het Banjirkanaal kwam was je zo
buiten. Maar eerst moest je het kanaal oversteken via de smalle en een
beetje griezelige hangbrug… |
Saya juga mencari Kedutaan Besar Belanda, yang kalau tidak
salah terletak agak di selatan, di suatu lokasi tempat kota semasa remaja
saya belum berkembang sampai ke sana. Kadang kami jalan-jalan naik sepeda
dan setibanya di selatan Banjir Kanal langsung kami sampai keluar kota.
Namun, pertama kami mesti menyeberangi kanal lewat jembatan gantung yang
kecil dan sedikit membuat waswas itu... |
|
In Batavia heb ik, met enkele onderbrekingen in Surabaja en
Nederland, heel gelukkig gewoond, met mijn ouders en twee jongere zusjes.
Sommige straten zijn er nog steeds, zoals de Pekalongau weg (wij woonden op
nr. 6) en de Besukiweg waar onze school stond. De Tosariweg, mijn laatste
adres voor de oorlog heet nu anders; Jalan Dr Kusuma Atmaja. Ook als ik de
plattegrond van het moderne Jakarta bekijk zie ik natuurlijk heel andere
straten voor me dan die er nu zijn: overal laagbouw met veel tuinen en
tuintjes, nergens torenflats en wolkenkrabbers. De twee plantsoenen bij
Jalan Dr Kusumu Atmaja (voor mij Tosariweg 13) zijn er ook nog. En is de
kerk daar op de plattegrond echt mijn oude Nassaukerkje? |
Di Batavia, dengan diselingi beberapa kali di Surabaya dan
Belanda, saya hidup sangat bahagia bersama orang tua dan dua adik perempuan
saya. Beberapa jalan masih ada, seperti Jalan Pekalongan (kami dulu tinggal
di No. 6) dan Jalan Besuki tempat berdirinya sekolah kami. Jalan Tosari,
alamat rumah terakhir saya sebelum perang, sekarang bernama lain; Jalan Dr
Kusuma Atmaja. Saat mempelajari denah Jakarta masa kini, saya tentu
membayangkan jalan-jalan yang sama sekali lain dari yang ada sekarang: di
mana-mana bangunan rendah dan banyak perkarangan besar dan kecil, tanpa ada
bangunan apartemen dan pencakar langit. Dua taman umum di Jalan Dr Kusumu
Atmaja (atau Tosariweg 13 bagi saya) masih ada. Lantas, betulkah gereja di
denah itu Gereja Nassau saya yang dulu itu? |
|
Van het Zuiden naar het Noorden, met de lange weg naar Priok
en de Jachtclub aan de kust. |
Dari Selatan ke Utara, mengikuti jalan yang panjang ke Priok
dan Klub Marina di pesisir. |
|
Ik herinner me de zee en ook een schoolreisje naar een van
de eilandjes in de baai. |
Saya masih ingat dengan laut dan juga tamasya sekolah ke
salah satu pulau di teluk. |
|
Tussen Noord en Zuid kom ik namen tegen die minder prettige
herinneringen oproepen –in de wijken die in de oorlogstijd omheind waren met
gedek en kawat (= bamboevlechtwerk en prikkeldraad) de Japanse
gevangenkampen. Ik zat met mijn moeder en zusjes eerst in kamp Kramat. Het
huis waar we met vele families in woonden was best aardig want er was een
mooie tuin bij, die grensde aan de ciliwung(rivier) Kramatlaan 15- ik geloof
dat die straat nu Kramat 5 heet. Al gauw moesten we verhuizen naar een veel
slechter kamp. Ik vond onverwacht op de Jakarta plattegrond het straatje
waar we toen woonden Ciudjung nr. 10 vlakbij Cideng Barat (west) en
evenwijdig aan Tanah Abang 2 (in mijn tijd laan Trivelli). |
Di antara Utara dan Selatan saya berjumpa tempat-tempat yang
membangkitkan kenangan yang kurang menyenangkan –di dalam daerah-daerah
pemukiman yang saat zaman perang dipagari gedek dan kawat, kamp pengasingan
Jepang. Saya, bersama ibu dan kedua saudari saya, pertama menghuni kamp
Kramat. Rumah yang kami tempati bersama banyak keluarga lainnya cukup nyaman
karena dilengkapi kebun yang indah, yang berbatasan dengan Sungai Ciliwung
di Kramatlaan 15 –kalau tidak salah jalan itu sekarang bernama Kramat 5.
Tidak lama kemudian kami dipindahkan ke kamp yang jauh lebih buruk. Tanpa
dinyana di denah Jakarta saya menemukan jalan tempat kami dulu tinggal,
yaitu Ciudjung No. 10 dekat Cideng Barat dan sejajar dengan Tanah Abang 2 (zaman
saya, Laan Trivelli). |
|
In Japans Kamp Cideng schreef ik 13 jaar oud, mijn eerste
verhaal –niet eens een verhaal maar een heel boek! Samen met een even oud
vriendinnetje. We schreven met zijn tweeen. En ik maakte er de illustraties
bij.Wij waren dol op lezen maar veel boeken waren er niet in het kamp, dus
besloten we er zelf maar een te maken. Dat heeft heel wat tijd en moeite
gekost! |
Di Kamp Jepang di Cideng saya, waktu itu 13 tahun, menulis
cerita saya yang pertama –sebetulnya bukan cerita lagi, tetapi satu buku
yang utuh! Bersama-sama dengan teman perempuan yang sepantaran. Kami menulis
berdua. Dan saya yang menggambar ilustrasinya. Kami berdua doyan sekali
membaca, tetapi karena di kamp bukunya sedikit sekali, kami memutuskan untuk
membuat saja buku sendiri. Ternyata, itu memakan banyak waktu dan tenaga! |
|
Het papier bedelden we overal bij elkaar. Ook gomden we de
met potlood beschreven bladzijden van onze schoolschriften uit. Het
bijzondere is dat ons boek AF is gekomen. Het verhaal zelf was niet
bijzonder of origineel. Het was wel vol avontuur en veel later viel me op
dat de helden als ze gevangen waren altijd wisten te ontsnappen. En ook dat
elke maaltijd uitvoerig werd beschreven. |
Kertasnya kami mengais di sana sini. Buku tulis sekolah yang
lembar-lembarnya sudah kami tulisi dengan pensil kami hapus bersih. Yang
cukup luar biasa adalah bahwa buku kami benar-benar RAMPUNG. Ceritanya
sendiri biasa-biasa saja alias tidak orisinal. Namun, ia sarat petualangan
dan jauh di kemudian hari saya menjadi sadar bahwa jika para jagoannya
tertangkap mereka selalu bisa lolos. Terus, setiap santapan ditulis panjang
lebar. |
|
In Cidengkamp, Batavia, dat wil zeggen ook in de stad
Jakarta ben ik dus als schrijver begonnen. Al wist ik toen nog niet dat het
mijn beroep zou worden. Wel besefte ik hoe leuk het is verhalen te vertellen,
schriftelijk of mondeling, en daarmee anderen te boeien. Een van mijn
fantasielanden uit die tijd –Babina– is zelfs terug te vinden in mijn eerste
echt gedrukte boek, Verhalen van de tweelingbroers uit 1961. Meer
fantasielanden zouden volgen zoals de Rijken van Dagonaut en Unauwen. Maar
daarover later. |
Jadi di Kamp Cideng, Batavia, artinya di kota Jakarta, saya
memulai perjalanan saya sebagai penulis. Walaupun pada saat itu saya belum
tahu bahwa itu akan menjadi profesi saya. Namun, saya menyadari betapa
asyiknya mengisahkan cerita, secara lisan atau pun tulisan, dan dengan cara
itu memikat perhatian orang. Salah satu negeri khayalan saya pada zaman itu
–Babina– bahkan bisa ditemukan kembali dalam buku benaran saya yang pertama,
Verhalen van de tweelingbroers (Hikayat si Kembar) yang terbit pada 1961.
Lebih banyak negeri khayalan menyusul setelah itu seperti Kerajaan Baginda
Dagonaut dan Unauwen. |
|
Drie concentratiekampjaren. Mijn moeder, zusjes en ik in
vrouwenkampen, mijn vader ergens anders, krijgsgevangen, we hadden geen
flauw idee waar? |
Tiga tahun di kamp konsentrasi. Ibu saya, saudari-saudari
saya, dan saya sendiri di kamp perempuan, ayah saya di tempat lain, sebagai
tawanan perang, entah di mana. |
|
Wat gelukkig waren we toen we hem in 1945 terugzagen en onze
familie weer compleet was. De kampjaren hebben de fijne herinneringen aan
mijn jeugd niet bedorven. |
Alangkah bahagianya kami ketika kami berjumpa kembali dengan
ayah pada 1945 sehingga keluarga kami lengkap kembali. Tahun-tahun di kamp
itu tidak menodai kenangan indah masa remaja saya. |
|
Ik noem daarbij ook de uitstapjes buiten Batavia, naar de
plantentuin in Bogor (Buitenzorg) en verder weg de bergen in, naar de Puncak
en Situgunung… |
Soal kenangan masa remaja saya, maka perlu juga saya
menyebutkan acara jalan-jalan keluar Batavia, ke kebun raya di Bogor (Buitenzorg)
dan terus lagi ke pegunungan, ke Puncak dan Situgunung… |
|
Ook na de oorlog, na een kort verblijf in Nederland heb ik
met mijn familie in Batavia gewoond. Wij wisten toen dat het niet lang meer
Batavia zou blijven. De straat waar ons huis stond – Jalan Jawa seratus dua
(Javaweg 102) met tjeramabomen langs het tuinpad – had voor die tijd
tamelijk druk verkeer. Die weg is nu vast en zeker heel erg druk, lang en
breed, een echte verkeersader, op de fotos indrukwekkend en onherkenbaar:
Jalan HOS Cokroaminoto! |
Pun setelah perang usai, setelah sempat hijrah ke Belanda
sebentar, saya beserta keluarga menetap di Batavia. Waktu itu kami tahu
bahwa Batavia akan berganti nama. Jalan tempat rumah kami berdiri –Jalan
Jawa 102, dengan pohon-pohon cemara sepanjang jalan setapak perkarangan–
untuk zaman itu cukup ramai dilalui lalu lintas. Hari ini, jalan itu
pastinya amat sangat padat, panjang dan lebar, sebuah jalan arteri tulen,
yang di foto-foto tampil cukup mengesankan dan tidak bisa dikenali lagi:
Jalan HOS Cokroaminoto! |
|
Toch is Jalan Besuki er nog steeds een zijstraat van, maar
mijn oude school zal er wel niet meer zijn. Ik ging overigens toen naar de
HBS (middelbare school) aan het Koningsplein/ Merdekaplein Oost. |
Namun, Jalan Besuki masih menjadi cabang jalan dari Jalan
HOS Cokroaminoto, tetapi sekolah lama saya kemungkinan sudah tidak ada.
Zaman itu saya bersekolah di HBS (sekolah menengah) di Koningsplein/
Lapangan Merdeka Timur. |
|
Later omstreeks 1950, weer in Holland schreef ik brieven
naar een adres in Jakarta. Mijn vader had daar nog steeds zijn werk en is
enkele jaren langer gebleven. Ik stuurde hem ook tekeningen want intussen zat ik op de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Met nog steeds vaak
heimwee naar het land van mijn jeugd. |
Di kemudian hari, pada 1950, ketika saya kembali di Belanda,
saya menulis surat-surat ke Jakarta. Ayah masih bekerja di sana dan ia
tinggal di sana selama beberapa tahun lagi. Saya juga mengirimkan
gambar-gambar sebab saat itu saya kuliah di Academie van Beeldende Kunsten (Akademi
Seni Rupa) di Den Haag. Masih acap kali dengan rasa rindu kepada negeri masa
remaja saya itu. |
|
Als tekenares en als schrijfster maakte ik graag landkaarten
en beschrijvingen van landen die ik verzon of nog beter uitgedrukt die ik
ontdekte. Misschien omdat ik bij twee verschillende landen hoorde, van beide
hield, maar me nooit in een van de twee geheel en al compleet thuis voelde… |
Sebagai penggambar dan penulis saya gemar membuat peta dan
tulisan dari negeri-negeri yang saya karang atau, yang lebih tepat, yang
saya temukan. Barangkali karena saya menjadi bagian dari dua negara yang
berbeda, yang dua-duanya saya cintai, namun yang di satu pun saya tidak
pernah benar-benar merasa betah... |
|
In mijn fantasien heb ik echter nooit bedacht dat de jeugd
van mijn geboortestad en land de gelegenheid zou krijgen met enkele van mijn
(trouwens heel reeele) fantasielanden kennis te maken, en met Tiuri, op zijn
avontuurlijk reis van Dagonauts land naar het Rijk van Unauwen. |
Akan tetapi, dalam khayalan-khayalan saya, saya tidak pernah
menyangka bahwa anak muda di kota dan negara kelahiran saya berkesempatan
untuk berkenalan dengan beberapa dari negeri fantasi saya (yang sesungguhnya
cukup riil), dan juga dengan Tiuri, yang bertolak menempuh perjalanan yang
penuh petualangan dari negeri Raja Dagonaut ke Kerajaan Baginda Unauwen. |
|
En nu ben ik terug bij waar ik was begonnen, met De brief voor de koning in Bahasa Indonesia, gepresenteerd op de Nederlandse
ambassade. Ik wens mijn nieuwe lezers, jong en oud, veel plezierige spanning
toe. |
Dan sekarang saya telah kembali di titik awal, di mana
De
brief voor de koning dalam versi Bahasa Indonesia diluncurkan di Kedutaan
Besar Belanda. Saya mengucapkan pembaca-pembaca baru saya, muda dan tua,
banyak keasyikan penuh ketegangan. |
|
En ik groet u allen hier heel hartelijk.
Tonke Dragt |
Dan salam hangat dari saya
kepada Anda semua di sini.
Tonke Dragt |
Surat untuk Raja diluncurkan di acara Open Huis Erasmus Huis,
Jakarta, pada 1 Desember 2007. Tonke Dragt menulis surat kepada para hadirin dan calon pembaca bukunya di Indonesia yang
dibacakan pada saat peluncuran.
Tonke
Dragt, kelahiran Batavia (Jakarta) pada 1930,
adalah nama besar dalam kesusastraan Belanda dengan koleksi karya
yang telah dianggap satu dengan kebudayaan negara itu. Semasa anak-anak Dragt sempat menghuni kamp
konsentrasi Jepang di Cideng. Di sana bakat kepenulisannya justru
mekar. Seusai Perang Dunia II
ia beserta keluarga hijrah ke Belanda.
Pada 1961 muncul bukunya yang pertama. Ini lantas disusul dengan De brief voor de koning (Surat untuk Raja),
yang di Belanda pada 1963 dinobatkan sebagai buku anak-anak terbaik
1962 dan pada 6 Oktober 2004 didaulat sebagai buku anak-anak terbaik Belanda
sepanjang 50 tahun terakhir (1955-2004). Pada 1976 ia menerima penghargaan
bidang literatur anak-anak dan remaja dari
pemerintah Belanda.
Dragt sampai sekarang aktif sebagai penulis dan ilustrator.